Wat is confirmation bias?
Een van de bekendste psychologische mechanismen die ons denken beïnvloeden, is confirmation bias. Dit houdt in dat we geneigd zijn om vooral informatie te zoeken, onthouden en geloven die bevestigt wat we al denken en vinden. Alles wat daartegen ingaat, negeren we, of nemen we niet zo serieus. Daarmee creëren we onbewust een tunnelvisie. En dat weerhoudt mensen ervan om rationele beslissingen te nemen, bijvoorbeeld over hun pensioen.
We zien wat we willen zien
Er heerst nog altijd een hardnekkig misverstand over pensioen. Namelijk dat het collectieve pensioen dat je opbouwt via je werkgever(s) voldoende is om een aanvullend pensioen mee op te bouwen naast je AOW. Daardoor hebben veel mensen nog steeds het idee dat hun pensioen ‘automatisch wel goed geregeld zal zijn’. Ook gaan veel mensen ervan uit dat pensioen ‘iets voor later’ is. De confirmation bias zorgt er vervolgens voor dat we vooral bevestiging zoeken van deze aannames. De signalen die erop wijzen dat we het mogelijk mis hebben, negeren we gewoonweg. Ofwel: we zien alleen dat wat we willen zien. Inmiddels is duidelijk dat de praktijk weerbarstiger is en dat het niet vanzelfsprekend is dat het wel goed zit met je pensioen. Hoe later je je gaat verdiepen in je pensioen, hoe moeilijker het wordt om ervoor te zorgen dat je inkomen na je pensionering hoog genoeg is om je huidige levensstandaard te behouden of om de dingen te gaan doen die je graag wilt doen. Confirmation bias draagt er dus aan bij dat veel Nederlanders helaas pas in actie komen als er weinig gelegenheid meer is om hun pensioen op een goede manier aan te vullen.
Ga de strijd aan met de heersende overtuiging
Veel pensioenfondsen zijn goed bezig met het informeren van hun deelnemers over hun pensioen. De vraag is echter hoe effectief dat is als mensen op voorhand al denken dat het wel goed is zo. De confirmation bias maakt dat pensioenfondsen méér uit de kast zullen moeten halen om hun deelnemers eerder aan te zetten tot nadenken over hun pensioen. Dit vraagt om communicatie die bestaande overtuigingen, zoals ‘mijn pensioen zal wel goed geregeld zijn’, uitdaagt.
De kracht van data
Om mensen te prikkelen om wél na te denken over hun pensioen, helpt het om persoonlijke inzichten en data te gebruiken die de heersende overtuiging(en) doorbreken. Een dergelijke datagedreven aanpak zien we ook bij apps en smartwatches (Fitbit, Apple Watch) die onze beweging bijhouden. Veel mensen zijn in de veronderstelling dat ze heus wel voldoende bewegen. Totdat de app of smartwatch hen laat zien dat ze nog niet eens aan de 5.000 stappen per dag komen. Dit feit haalt de overtuiging ‘ik beweeg voldoende’ eenvoudig onderuit. Menigeen voelt hierdoor de urgentie om toch maar een extra wandelingetje te maken om die dag aan de 10.000 stappen te komen. Pensioenfondsen kunnen op een vergelijkbare manier te werk gaan: denk je dat je straks voldoende pensioen hebt opgebouwd, of wéét je dat? Maak bijvoorbeeld inzichtelijk hoeveel iemand aan pensioen heeft opgebouwd in de afgelopen periode (kwartaal, jaar) en wat dat betekent voor de latere pensioenuitkering. Lok de deelnemer naar het pensioenportaal voor nog meer inzichten, wat als ik een dag minder ga werken, wat als ik eerder met pensioen wil gaan en/of scenario’s en maak de opties om daar tot actie over te gaan zo laagdrempelig mogelijk.
Een actief zetje
Pushmeldingen via een app kunnen ook effectief zijn. Stel, een pensioenfonds krijgt via de werkgever de wijziging door dat een deelnemer minder uren per week gaat werken. Dan kan het fonds automatisch een bericht sturen naar de deelnemer dat inzichtelijk maakt welke gevolgen dit heeft voor het pensioen. Dus: laat zien hoeveel pensioen je zou ontvangen als je door zou werken en hoeveel pensioen je ontvangt als je parttime blijft werken. En belangrijker nog: laat zien welke mogelijkheden iemand heeft om hier iets aan te doen. Veel mensen staan er niet bij stil dat minder gaan werken een behoorlijke impact heeft op hun pensioenopbouw en ervoor zorgt dat ze straks een lagere pensioenuitkering krijgen. Het blijkt dat als deelnemers pushmeldingen krijgen, dat zij vaker en actiever met hun pensioen bezig zijn en hierdoor eerder aanvullende maatregelen nemen. En het laten zien van feiten in die pushmelding, helpt weer om de confirmation bias te bestrijden.
Gebruik AI
Daarnaast kan AI een grotere rol spelen bij het te lijf gaan van de confirmation bias rond pensioen. Met AI maak je pensioeninformatie relevanter en persoonlijker, zeker voor segmentatie en gelaagdheid in de communicatie is dit erg geschikt. Een pensioenfonds dat over een grote hoeveelheid goede data beschikt van een deelnemer en via marktonderzoek de doelgroepen goed leert kennen, kan een optimale pensioensituatie voor een deelnemer tonen die echt maatwerk is. Daarnaast kan er door de inhoud van de boodschap en de visualisatie aan te passen aan de gebruiker een persoonlijk gevoel van urgentie worden gecreëerd. Door de optimale situatie, duidelijk gevisualiseerd bijvoorbeeld op basis van uitgavenpatroon, te plaatsen naast de situatie waarin de deelnemer geen actie onderneemt rond pensioen, wordt het verschil klip-en-klaar. Inzichten maken de urgentie groter om toch keuzes te gaan maken over het pensioen.
Maak het echt geruststellend
Confirmation bias is een krachtige psychologische barrière die maakt dat mensen zich niet, of niet op tijd actief bezighouden met hun pensioen. Door dit mechanisme blijven veel mensen hangen in de geruststellende gedachte dat ’het wel goed geregeld zal zijn’. En misschien blijven ook pensioenfondsen hangen in het idee dat ‘het wel goed komt’ en dat hun deelnemers wel in actie zullen komen. Pensioenfondsen kunnen dit doorbreken door communicatie anders te framen, de heersende overtuigingen uit te dagen, vergelijkende feiten te gebruiken in hun communicatie en digitale technologie slim in te zetten. Want wéten dat je straks een goed pensioen hebt, dat is pas echt geruststellend. De mogelijkheden zijn er volop, dus waar wachten we nog op?
